TARÎH İÇİNDE TEKRİS OLAN KADINLAR
Masonluk tarihinde zaman zaman kadın masonlardan söz edilir. Bunların çoğu sahte masallardır; aralarından, gerçek olma ihtimali yüksek olan birkaçına bakalım:
Muntazam bir locada bir kadının mason olması mümkün değildir. Skrüteni yapılmış, tekris öncesi gereğince hazırlanmış, Geçiş ve Yükseliş törenleri yerine getirilmiş, yemin etmiş ve yemin metnini imzalamış bir kadın gene mason değildir, zira tüm bu işlemler gayri muntazam olurdu ve gayri muntazam tekristen geçmiş biri mason hüviyetini kazanamaz. Eski Mükellefiyetlerin üçüncüsü şöyledir: “Locaya üye kabul edilenler iyi şöhretli ve namuslu, özgür doğmuş, olgun ve uygun yaşta erkekler olmalıdır. Bağımlı kişiler (serfler), kadınlar, ahlâksız ve skandallara karışmış erkekler mason olamaz”.
Herşeye rağmen tekris edilmiş kadınlardan söz edildiğine göre, bu masalları inceleyelim.
En iyi bilineni İrlandah Elizabeth St. Ledger’in hikâyesidir.
Operatiflikten Spekülatif Masonluğa geçiş döneminde var olan yaygın bir uygulamaya göre, l.ci Kilmayden Baronu ve DonerailleVikontu, Arthur St. Ledger, oğulları ve birkaç yakın dostu ile birlikte aile malikânesi Done- raille Court’da (Cork, İrlanda) bir locayı yürütüyor ve merasimlerini icra ediyordu. 1710 yılında Elizabeth 17 yaşma vardığında, malikânede tamir işleri sürüyordu ve bu arada locanın toplandığı oda ile kütüphane arasında kalan duvar yıkılıp yerine yenisi yapılacaktı.
Bir gün, öğleden sonra, Bayan St. Ledger kütüphanede bir kitap arar ken, içeriden gelen sesler duymuş ve merak ederek dinlemeye başlamış. Söylenenleri daha iyi anlamak için gevşek bir tuğlayı duvardan almış ve böylece olanları yakından izleyebilmiş. Merasimin belli bir yerinde içini korku bürümüş ve gördükleri ile duyduklarını ölünceye kadar kendine saklamak üzere kaçmaya yeltenmiş, ancak, locanın koruyucusu olan babasının uşağı yolunu kesince daha da korkmuş ve bir çığlık atarak düşüp bayılmış.
Koruyucu Üs. Muh.i çağırmış, kendine gelen genç kız da olanları anlatmış. Loca toplanmış ve Kardeşler tek çıkar yol olarak kızın da tekris edilmesinde anlaşmışlar. Elizabeth tekris edilmiş sonra da Kalfalığa terfi ettirilmiş. O tarihte 3 cü derece henüz uygulanmıyordu.
Bu hikâyenin gerçek olma ihtimalini güçlendiren birçok delil vardır. Miss St. Ledger’in Masonik regalyala- rını kuşanmış olarak bir portresi mevcuttur ve portrede gözüken iki biju dan biri St. Ledger ailesince, diğeri de 1 sayılı Cork Locasında saklanmaktadır. 18. ci y.y.m başlarından kalan el yazmalarında, Elizabeth St. Ledger’in locasında Üstad-ı Muhteremlik yaptığı ve merasim günlerinde, regalyaları- nı kuşanmış
olarak ve at sırtında masonların başında yürüdüğünden söz edilmektedir.
Elizabeth St. Ledger’in locası teşhis edilmemiş olmakla beraber, ilk Büyük Locanm kuruluşunun öncesi yaygın ve dağınık uygulamayla böyle bir locanın varlığı fevkalede mümkündür. Babası Londrada tekris edildikten sonra memleketine dönünce, yakın çevresini de mason yaparak Spekülatif San’atı onlarla birlikte icra etmiş olabilir.
1833 doğumlu Hadek Barkoczy Kontesi Helena’mn da Macaristan Grand Orient’mdan beratını almış Eg- yenloseg Locasında tekris edildiğine dair şüphemiz yoktur. Ailesinin sağ kalan son miraçısı olan Kontes hakkında Macar mahkemeleri, ailenin erkek evlâdıymış gibi, tüm hakların mirasçısı olduğunu karara bağladı. Mirasın bir parçası olan kütüphanede önemli boyutlarda bir masonik kitap koleksiyonu vardı. Kontes ilgiyle hepsini okuduktan sonra mahkeme kararma dayanarak müracaat ettiği Locada 1875 yılında tekris edildi. Ancak Macaristan Grand Orient! olaya hemen müdahale ederek Kontesi ve Locanm Üs. Muh.i ile görevlilerini gayri muntazam ilân etti. Grand Orient’m kararı şöyleydi:
“1. Grand Orient, yasalara aykırılığı nedeniyle, Kontes Hadik Bar- koczy’nin tekrisini geçersiz kabul ederek, kendisinin jürisdiksiyonlarma bağlı herhangi bir locaya alınmasını yasaklamakta olup bu yasağa uymayan locaları localar listesinden sileceğini ilân eder ve tüm Büyük Locaların da bu karara uygun hareket etmelerini talep eder.
“2. Kontesin elindeki geçersiz diplomayı on gün içinde teslim etmesi istenmektedir. Aksi takdirde, herhangi bir locada bu sertifika ibraz edildiğinde derhal el konacaktır.”
Yukarıda anlatılanların dışında, dolaplarda, kapı aralarında, perde gerilerinde, duvardaki deliklerden, v.s., merasimleri izleyip Mss St. Ledger gibi tekris edilen veya edilmesi red edilen birçok kadının kanıtlanmamış hikâyeleri vardır. Bunların dışmda, erkek kıyafetinde dolaşan erkeksi kadınların tekris edilmiş oldukları da vâkidir. Bu türün en önemlisi Chevalier d’Eon’dur.
Chevalier d’Eon için tüm dünya bir sahne, o da baş aktörüydü. 40 yıl süreyle İngiltere ve Kıt’a Avrupası bu kişinin cinsiyetini tartıştı.
Charles Genevieve Louis Andre Thimothee d’Eon de Beaumont: Hür mason; Kral ve prenslerin sırdaşı; hünerli süvari; zırhlı ağır süvari Dragonların dinamik komutanı; savaş kahramanı; James Bond tipi gizli ajan; yalnız Fransa Kralına hesap vermekle yükümlü en üst düzeyde diplomat; İngiltere ve Avrupa’da kimsenin kılıcına meydan okuyamadığı hızlı silâhşor; filozof; tarihçi; hukuk ve lisan uzmanı; ünlü yazar d’Eon’un kabiliyetleri ile başarılarının tümünü saymak mümkün gözükmüyor.
Oysa, efsaneye göre, d’Eon aynı zamanda nefis bir kadındı, Rusya’da İmparatoriçe Elizabeth’in sarayında bir Mata Hari idi ve herkesçe kadın olarak kabul ediliyordu.
Kısaca, d’Eon ömrünün 49 yılını erkek, 33 yılını da kadın olarak geçirmişti. 1728’de doğan d’Eon, çok iyi bir eğitim gördü. Fransa’nın 18 ci yüzyılı,
Kral 16 cı Louis, ansiklopedistleri, yazarları ve Voltaire’i ile olağan üstü bir devirdi. Bu ince hatlı, kısa boylu, yumuşak sesli efemine genç, aile dostları vasıtasıyla, Paris’de çok iyi bir konuma getirildi.Kılıcmm korkusundan bu cılız efemine gence hiçkimse karşı ge- lemiyordu. Yazdıklan ile Kralın gözüne girmişti. Fransa’nın İngiltere’ye karşı Rusya’nın desteğine ihtiyacı vardı ve 16 cı Louis d’Eon’u 1755 yılında, Büyük Petro’nun kızı, Çariçe Eliza- bet’in sarayına gizli görevle yolladı. D’Eon, Elizabet’in yanma girebilmek için kadın kılığına girdi, hatları da zaten buna müsaitti. Görev başarı ile sonuçlandı. 1760 yılma kadar Rusya’da kalan Mademoiselle Lia de Beaumont, mürebbisi Şövalye Douglas Macken- zie’nin refakatinde, Çariçe üzerinde fevkalâde olumlu bir etki yarattı ve bunun sonucunda, Fransa ile kesik olan diplomatik münasebetler yeniden kuruldu. Fransa’ya zaferle dönen d’Eon, bu kez, benzerliği izah etmek üzere, Mile Lia de Beaumont’un erkek kardeşi olarak Rusya’ya giden Fransız diplomatik heyetinin başında resmi görüşmeleri yürüttü. Bundan sonra d’Eon’u, 7 Yıl Harbinde, Dragonların başında, zaferden zafere koşan bir komutan olarak görüyoruz.
İngiltere ile harp biterek sulh müzakereleri başlayınca, gizli müzakereleri yürütmek üzere d’Eon bu kez Londra’ya yollandı.
D’Eon Londra’da, Mayıs 1768’de “Crown and Anchor” meyhanesinde toplanan 376 No.lu “Lodge of Immortality” de tekris oldu ve 1769 -1770 de 2 ci Nâ. olarak görev yaptı. Locanın ismi bazı dokümanlarda “Crown and Anchor” olarak da geçmektedir. Muhtemelen gizli görevi nedeniyle, d’Eon zaman zaman kadın kıyafetinde, kadınların arasında bilgi toplamaya çalışıyordu. Düşmanları olayın farkına vardılar ve gerçekten kadın olduğu dedikodusu her yana yayıldı, hatta, d’Eon’un cinsiyeti milli mesele oldu, müşterek bahis tezgâhları kuruldu, davalar açıldı. Birgün halk galeyana gelerek d’Eon’un peşine düşünce, ancak, Modernlerin 1762-1764 arası Büyük Üstatları Lord Ferrers’in malikânesine sığınarak kurtulabildi.
1777’de, olay dava konusu olunca, İngiliz Mahkemesi d’Eon’un kadın olduğu kararma vardı ve bu tarihten itibaren d’Eon’un Hürmasonlukla olan ilişkisi kesildi.
D’Eon’un Modernlerin bir locasında tekris edilmiş olması üzerine, Ancients’ler (Eskiler Bü. Locası) bunu Modernlerin dikkatsizliğinin, kuralları ihlal edişlerinin bir delili olarak ilan ettiler. Hatta, Lawrence Dermott “Ahiman Razon”u 1778 yılında tekrar elden geçirdiğinde Modern’lerin ka
dınlan da tekris ederek kuralları çine- diklerine değindi.
D’Eon özel yaşamında pek tutumlu sayılmazdı ve zaman zaman mali sıkıntı içine düştüğü olur, hizmetlerine karşılık Kraldan para isterdi. Yazma kapasitesi sınırsızdı ve masasında 12-15 saat sürekli çalıştığı olurdu. Devrinin her önemli kişisiyle, neredeyse her konuda, yoğun ve yer yer iğneleyici bir muhaberatı vardı ve zengin bir arşiv oluşturmuştu.
15 ci Louis ölmüş, 16 cı Louis tahta çıkmış ve d’Eon’un gelirini kesmişti. D’Eon arşivini halka açmakla tehdit edince, 16 cı Louis, dokümanların tümünü teslim etmek, Fransa’ya kadın olarak dönmek ve öyle kalmak şartı ile kendisine tekrar maaş bağladı ve 1777’de Fransa’ya dönen d’Eon, Jeanne d’Arc’mış gibi karşılanarak bir ara davetlerin vazgeçilmez kadını haline geldi, sonra da Bourgogne’da Tonner- re aile malikânesine çekilerek saygın yaşlı bir kadm gibi yaşamağa başladı. Amerikan İhtilali günlerinde Lafayet- te’le birlikte Amerika’ya savaşmak üzere gitmek istemişse de, Fransız hükümeti bunu engelledi. Bunun üzerine d’Eon 1785 de Londa’ya gitti ve bir daha Fransaya dönmedi. Mille d’Eon parasız kalınca bir küçük tiyatro topluluğu kurarak İngiltere sahnelerinde boy gösterdi; bu arada kılıçta herkese meydan okuyan bu 60’lık kadm, para karşılığında iddial ı erkekleri yenerek gelirine katkıda bulunmasını bildi.
D’Eon ömrünün sonunda Mary Cole isimli bir kadınla yaşadı.
21 Mayıs 1810’da, D’Eon 82 yaşında ölünce, doktor raporu üzerine, erkek olarak gömüldü.
“Women Freemasons”, Michael Perry – Amerika Kanada Bü. L. 30. yıl kitabı
” The Strange Destiny of the Chevalier d’Eon”, William E. Parker Phoenix Araştırma Locası,
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 8