Blog

RİTÜEL UYGULAMALARI VE RÎTLER (TÜRK RİTİ)(1)

G

eçenlerde ritler, Türk Riti, Rit ve intizam gibi konularda şahit ol­duğumuz bir tartışma üzerine aşağıdaki bilgileri sizlerle paylaşmak istedim.

 

1. Güncel konu

Evrensel Ritüel

Genç Masonun, tekris edildiği Locanın ri- tüelinin evrensel olduğuna inanması doğal­dır. Aslında ritüeller arasında çok büyük fark­lar yoktur. Temel aynıdır, uygulama farklı olabilir. Yabancı bir ülkede, yabancı dilde seyrettiğiniz bir merasimi, farklılıklarına rağ­men takip edebilirsiniz. Çok ülkede çalışma­lar Çırak derecesinde, ABD’de Üstat derece­sinde başlar. Bazıları konferansları Loca için­de (Kıt’a Avrupası), bazıları da kapanıştan sonra sofrada (İngiliz uygulaması) yaparlar. Bazı ritlerde dinsel öğeler daha fazladır, bazı­ları ise daha liberaldir; duruşlar, işaretler, kul­lanılan müzik türü, Loca tezyinatı farklılık gösterebilir. Seyahat eden Mason için, bu farklılıkları yaşamak daima ilginç bir tecrübe olur.

**                                                                        s*

Ülkelere Göre Ritler ve Ritüeller

Muntazam mason dünyasında yüzden fazla mavi loca (ilk üç derece) ritüeli uygu- 54. sayıda yayınlanan “Türkiye Büyük Locasının Riti (Türk Riti)” başlıklı konunun devamıdır.

Çelil LAYİKTEZ

[anmaktadır. Yalnızca İngiltere’de 50’nin üze­rinde ritüel mevcut olup, bunların büyük ço­ğunluğu, ancak bir eksperin anlayabileceği kelime farklılıkları ile birbirlerine çok yakın­dırlar. Bazı Büyük Localar (Türkiye, İspanya, Portekiz, İtalya) tek ritte, başkaları ise (İngil­tere, Fransa, Amerika) çok ritte çalışırlar

Fransa örneği: Fransa Millî Büyük Loca­sını (GLNF) İngiltere Birleşik Büyük Locası 1913 yılında, Emulation ritinde çalışmak üzere tahsis etmiştir. Daha sonra Fransa’da mevcut diğer obediyanslardan GLNF’e toplu katılmalar olmuş ve her gelen grup kendi riti- ni beraberinde getirmiştir. Savaş sonrası Amerikan askerlerinin de katılımıyla, Ameri­kan Webb Riti de bu ritlere ilâve edilmiştir. Günümüzde GLNF’de uygulanan ritler: Fran­sız Riti, E.K.S.R. (ilk 3 derece), Rektifiye Edil­miş İskoç Riti, Emulation Riti, Webb Riti, v.s.dir.          ,

Ritler ve İntizam

İntizam kaidelerine’²’ uyulduğu müddetçe rit değişikliklerinin veya, yerel örf ve âdetlere uyarak, rit içinde yapılan değişikliklerin inti­zamla ilgisi yoktur. Hıristiyan olmayanları, beyaz veya zencileri kabul etmeyen, terfi ara- ^{[2] [3]}

 

sı süreleri bir ay veya bir yıl olan, Üstadı Muhteremin şapka giydiği veya giymediği, koyu elbise mecburiyeti olan veya olmayan, Locaları haftada bir veya dört ayda bir topla­nan obediyanslar, dip notta belirtilen intizam kaidelerine uydukları müddetçe hep munta- zamdırlar. ‘

Ritlerin İsimlendirilmesi ve Türk Riti

Tesviye’nin 54. sayısı, sayfa 10’da İngilte­re Birleşik Büyük Locası Büyük Sekreteri Stubbs K.in Türkiye’de hangi rit uygulanıyor diye yaptığı tahkikatın sonucunu belgesinden vermiştik. Uygulamada her basit değişiklik ayrı bir adlandırmaya neden olabiliyor. Bazı ritler onları derleyenlerin adıyla (Taylor, Shroeder, Webb), veya Modern, Universal, Emulation, Logic gibi tümleçlerle, ve/veya kent (Brystol, York), memleket (Hollanda, Fransa, İsveç, Amerikan) adıyla anılıyor.

Türk ve İslâmi örf ve adetlerimizin değiş­tirdiği eski çok ritli Masonik mirasımıza Mo­dern İskoç Ritinden alıntıların ilâvesiyle olu­şan güzel ve yabancılarca da beğenilen riti­miz yerleşik rit adlarından hiç biri ile tarif edilemez. Onu anlatmak için bir kaç paragraf yazı yerine TÜRK RİTİ demek çok daha an­lamlı oluyor ve dış münasebetlerimizde de yaklaşık on yıldır bu terminoloji kullanılıyor.

Bazı Kardeşlerimiz Türkiye Büyük …

Locasmm riti yoktur diyorlar

Türkiye’de uyguladığımız 3 ayrı derece ri- tüeli, Üs. Muh. İs’ad ritüeli, Büyük Loca ve Büyük Üstat İs’ad ritüelleri, Tenue Blanche, Nikâh kutlama, Matem Celsesi ritüelleri, Ma­sonik protokol kaideleri bir bütündür. Bu bü­tünü adlandırmak lâzım. İster Türk Riti, ister Türk Çalışma Stili deyin, ama bir şey demek zorundasınız.

Modern İskoç Riti                                                   *

Türkiye Büyük Locası 1965 yılında İskoç- ya tarafından tahsis edildiğinde, ritüellerini Modern İskoç Ritine göre tâdil etmeyi kabul etti. Bu işe Pek Muh. İbrahim Hoyi K. tayin

edildi; o da, örf ve adetlerimize uygun bir karma ritüeli ortaya çıkardı, önce Büyük Ku­rulumuz, sonra da İskoçya Büyük Locası bu­nu aynen kabul etti. Buna göre, Mâbet içinde 2.Nâzır, Sekreter ve Hâtip kürsülerinin yerleri değiştirildi; daha önce, herhangi bir oylama­dan veya kapanıştan önce çalışmaların “tam ve mükemmel” olduğunu beyan eden Hâtip K. görevsiz bırakıldı, tekris esnasında adayın verdiği cevaplara göre son dakikada kabulü­nün tekrar oylanması kaldırıldı. Nizami Du­ruş ile Sadakat Duruşu ve regalya ile bijuların renk ve şekilleri İskoçya’ya göre değiştirildi. Bunlar ve belki burada hatırlayamadığım bir­kaç ayrıntının dışında, başka değişiklik yapıl­madı. Bugünkü ritüellerimizde, genel har­larıyla eski ritüellerimizin ruhu muhafaza edildi.           ■

İskoçya Modern Riti’nin bugünkü fitimizi teşkil ettiğine dair bir iddia vardır.

Modern İskoç Ritüellerini yeniden okur­ken karşılaştığım başlıca farklılıkları burada belirtmek isterim:

Modern İskoç Ritinde;

1. a) Tekriste:

• Tefekkür Hücresi (Düşünce Odası) yoktur.
• Vasiyetname yoktur.
• Koruyucunun kılıcının dışında Loca içinde kılıç yoktur.
• Adaylar Locaya gözleri bağlı olarak alındıklarında takdis edilmek üzere ve sonra da yemin esnasında diz çökerler.
• Seyahatler esnasında yerde engel yok­tur, Kardeşler sütunlarda birlikte İlâhiler söylerler.
• Seyahatler sınav değildir, aday loca içinde dolaştırılarak Kardeşlere tanıtılır, giyim tarzının doğru olduğu teşhir edi­lir.

Ateş, Su ve Toprakla ilgili kısımlar yok­tur

<²> 1- Kuruluş Kaynağının intizamı; 2- E.U.M.’a inanç;

[3] Kutsal Kitapların açık bulundurulması; 4- Kadınla­rın kabul edilmemesi; 5- Tam egemenlik ve bu ege­menliğin paylaşılmamasi; 6- Her ülkede tek Büyük Lo­ca; 7- Kutsal Kitaplar, Gönye ve Pergel’in birlikte yemin kürsüsünün üstünde olmaları; 8- Din ve politika tartış­malarının yasaklanmış olması.

• Seyahatlerin sonunda, Nur verilmeden önce iki sütuna doğru yürüyen adayın ayağının takılacağı şekilde yere sembo­lik bir engel konur. Böylece Nur’a va­ran yolun çetin bir yol olduğu simgele­nir.

1. b) Genelde

• Hatip yoktur, yerinde Rahip (Chaplain) vardır.
• Ritüel ezbere icra edilir, Ön.Üs. Muh. suflördür.
• Skrüten için Locanın ortasına skrüten sandığı konur, oy kullanmak isteyen K.ler yerlerinden kalkarak sandığın önünde sıra olurlar.
• Üstadı Muhterem dahil, her K. söz aldı­ğında ayağa kalkar, sözünü veya veri- i len görevi tamamladığında Üstadı Muh­

teremi selâmlar. Üstadı Muhterem de söz aldığında ayağa kalkar ve her selâma karşı selâmla cevap verir.

I                     • Ayna sembolizması kullanılmamaktadır.

• dereceden sonra ve 3. dereceden ön­ce Mark derecesi uygulanır.
• Doğuda, Üstadı Muhteremin sağ tara­fında, Büyük Üstat gelmediğinde, boş bırakılan koltuk yoktur.
• Önceki Üstadı Muhteremler Doğuya davet edilmezler.

2. Etimoloji ve tarihçe

Etimoloji:

Rit kelimesinin etimolojik tetkikinden Yu­nanca Arithmos=sayı ve Sanskritçe=dinsel ni­zam terkiplerinden geldiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, rit bir dinde merasimlerin önce­den belirlenmiş şekli ve sırası veya bir cema­atın dinsel inançlarını ifade etmek için uygu­ladığı merasimlerin toplamıdır. Hıristiyan di­ninde değişik uygulama ve sapmalara rit de­nir (Katolik, Kopt, Maronit, Gregorien, Orto­doks, Evanjelik gibi).

Hürmasonluk yukarıdaki anlamda rit keli­mesini kabul eder. Rektifiye İskoç Riti, Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti (EKSR), Fransız Riti terminolojilerinde “rit” sözcüğü “Rejim”, “Sistem” kelimeleri ile eş anlamda kullanılır. Rit yükselen derecelerin merasimlerinin tü­münü, aynı yönetime bağlı, ya da aynı man­tık içinde gelişen ve bütünleşen bir dereceler sistemini tanımlar. Başka bir deyimle, önce­den tesbit edilmiş şekilci bir merasimle önce tekrise, sonra da kademe kademe bilgiye varmayı amaçlayan yönteme RİT denir. Ritüel ise, Rit içinde her bir merasimin kendine has uygulamasını tanımlar.

Kelimenin ilk kullanılışı:

Hürmasonlukta bildiğimiz ilk sapma 1751 yılında İngiltere’de yeni bir Büyük Locanın kurulmasıdır. Yeni kurulan Büyük Loca 1717’de kurulan ilk Büyük Locayı ifşaatların sonucunda, korunma amacıyla “kelimeleri” değiştirdiğinden sapma yapmakla suçluyor ve böyle yenilikler ihdas ettiğinden ona “Modernler” adını takarken, kendisini de “Eskiler” olarak tanımlıyordu. Bu noktadan çıkışla, “Eskiler Riti” ile “Modernler Riti” terimleri, bir polemiğin sonucunda da olsa, ilk defa kullanılıyordu. Fransa’da, 26 Ağustos 1774 tarihinde (5774 yılının 8. ayının 26. günü) yayınlanan İskoç Şapitrleri tüzüğünün ilk maddesinde İskoç Riti Masonlarından söz edilir. 1778 yılında Fransa’da Rektifiye Edilmiş İskoç Rejimi kurulur ve “Rejim” kelimesi burada özellikle kullanılmakla be­raber sonradan “Rit” kelimesi “Rejimin ye­rini almıştır. İzleyen yıllarda Grand Orient Fransız Riti’ni kurar, bunu Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti, Misraim Riti, Memfis Riti izler.                                     , .      ..

Ritlerin çoğalması:

Rit kelimesinin kullanılması 18. yüzyılda yaygınlaşır, A.B.D.’de de York Riti doğar. 1861 yılında Ragon “Le Tuileur” adlı eserin­de, o tarihte Fransa’da mevcut 52 değişik riti sayar. Ritlerin çoğalmalarının nedeni, kendi

lerini ispatlama yarışında olan üst derecelerin Mavi Locaları etkileme çabasıdır. İngiliz Ma­sonluğu üst derecelerin herhangi bir üstün­lük sağlayabilecekleri düşüncesini red ettiğin­den “rit” kelimesi yerine “working” kelimesini kullanmayı daha uygun görmüştür. Bu keli­meyi “çalışma şekli” veya “stil” olarak çevir­mek mümkündür. Genelde kullanıldığı şekli ile, Taylor Riti, Emülasyon Riti yerine, Taylor Stili, Emülasyon Stili demek İngiliz düşünce­sine daha yakın olur.

Rit adıyla anılan ilk Masonik teşekkül Fransızların “Rite de Perfection” (Olgunlaşma Riti) dir. 25 dereceli olan bu Rit 1761 yılında Amerika’da da uygulanmaya başlanmış ve Charleston kentinde 1801 yılında, 8 derece­nin ilâvesiyle, bir Yüksek Şûra’nın yönetimin­de, “Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti” (E.K.S.R.) adını almıştır. Hangi Rit olursa ol­sun, ilk 3 derecenin yönetimi Büyük Locaya bağlıdır ve diğer derecelerin yönetimi ayrıdır, ancak bunlar üyelerini ilk 3 derecenin mun­tazam Kardeşleri arasından seçerler.

Kapsadıkları derecelerin karakterleri çok değişik olabileceğinden, Mavi Localardan üyelerini alan Ritler içeriklerine göre tasnif edilemezler. Bazı derecelerin karışık öğeler­den oluştukları da ayrı bir vakıadır. Derece veya ritler aşağıdaki düşünsel öğelerden oluşmuş olabilirler: Simya, Apokalips, Enok, Dokuzuncu Kemer, Tufan Öncesi, Noaşit, Mimarî, Astroloji, Şövalye, Meslekî, Tarih, Haçlı Seferleri, Hristiyan, Kriptik, İskoç, Seçil­mişler, Vekiller, Hiram, Telâffuz Edilemeyen Kelime, İs’ad, Kadoş, Büyü, Okültizm, Askerî, Mistik, Operatif, Felsefî, Rose Croix, Tampliye, İkinci Mabet, Ulvî, Sembolik.

Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 55

 

4 December 2020