Birinci Schaw Yasası(*) ve 3 Temmuz 1599 tarihli bir Tersimat(*)
Schaw İskoçya’nın Sauchie köyünden tanınmış bir ailenin adıdır. William Schaw 1550 de doğmuş, çocuk yaşta kraliyet sarayında görev almış, henüz 10 yaşındayken, DanimarkalI Ann’m gelin olarak Edinburgh getirilmesi için Kopenhag’a giden heyette yer almıştı. Schaw 1584 de Is- koçya’nm baş mimarı sonra da başbakan olmuştu. Bu arada ticarete ve esnaf loncalarına getirmiş olduğu düzen nedeniyle daima anılacaktır. Otoriter bir kişiliğe sahip olan Schaw İskoçya’nın en güçlü adamı olabilmiş, 1602 de, henüz 52 yaşındayken hayata gözlerini yummuştu. Herhangi bir locaya kaydının olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak, Mimarbaşı ve Masonların Başkanı sıfatıyla, Schaw 1598 ve 1599 da iki dizi yasa yayınlamıştı. İlk dizi ile İskoçya’da mason mesleği düzenlenmişti; ikinci dizi, Kilwinning Locasına Batı İskoçya’da bulunan tüm localar üzerine murakabe görevi verilmişti.
Birinci Yasa
Schaw Yasalarının ilk dizisinde Kardeşlere nizamlara uymayı, Nazırlara (Us. Muh.), Deacon’lara (Muhakkik ve Tören Üstatları) ve Üstatlara karşı itaatkâr olmayı, dürüst, gayretli, çalışkan ve başı dik olmayı emreder. Bu yasaya göre, hiç kimse başarıyla sonuçlandıramayacağı bir işi üzerine alamaz ve hiç bir Usta, bir önceki Ustanın izni olmadan onun yerine geçemez veya bitmemiş bir işi teslim alamaz. Nazırlar yılda bir seçilirler. Hiçbir ustanın, ömrü boyunca, üçten fazla çırağı olamaz. Çırakların asgari bağlı kalacakları süre yedi yıldır ve ikinci bir yedi yıllık hizmet süresini geçirmeden Kalfa olamazlar. Ustalar, zabıtlara geçirilmek üzere, loca Nazırına (Başkanma) bilgi vermeden Çıraklarını satamazlar veya yeni Çırak alamazlar. Bir usta veya Kalfa’nm kabulü veya tebennisi, biri Nazır olmak üzere, en az altı Usta ve iki Çırağın huzurunda yapılmalıdır.
Merasimin tarihi ile Usta veya Kalfanın isim ve markası, altı Usta, iki Çırak ve Rehberin isimleriyle birlikte tersimat kitabına kaydedilir. Hiç kimse ustağılığı sınanmadan tebenni edemez. Bir Usta başka bir zanaatkârm hesabına çalışamaz, çıraklık eğitiminden geçmemiş bir hariciyi kullanamaz, uşaklarını çırak veya kalfaların yanında çalıştıramaz. Çırakların on pound değerinden yüksek bir iş almaları yasaktır. Usta, uşak veya çıraklar arasında olabilecek herhangi bir ihtilaf locaya yirmi dört saat içinde bildirilecek ve locanın yargısı aynen kabul edilecektir. Usta ve diğerleri iskele kurarken tüm gerekli tedbirleri alacaklar ve ihmallerinden dolayı kaza vukuunda, Usta olarak değil, başkalarına tâbi olarak çalışacaklardır. Ustalar kaçak Çırak kabul edemezler. Yasal toplantıda hazır bulunan tüm Ustalar, birbirlerine ve iş sahibine karşı yapabilmiş oldukları kötülükleri itiraf etmek üzere “büyük yemin” lerini tekrarlamahdırlar. Son olarak, kesilen para cezaları loca görevlileri tarafından tahsil edilir ve gerekli dağıtım yapılır.
MARY’S CHAPEL LOCASININ (Edinburg)
BULUNAN İLK TERSİMATI. TARİH: 3 TEMMUZ 1599
Bugün, George Patoun, bir haricî işçiyi (cowan iki buçuk gün süreyle bir inşaatın baca yapımında kullandığını itiraf etti. G. Patoun bu fiilin Schaw Tüzüklerine aykırı olduğunu bildiğini ve bu nedenle, kendisine verilecek herhangi bir cezaya razı olduğunu sözlerine ilâve etti.
Hatasını tevazu içinde itiraf ettiğinden, Muhakkik [1] [2] ve Ustalar kendisini bir defaya mahsus af fettiler, ancak, kendisi veya başka bir kardeş ilerde tekrar böyle bir hataya düşerse, yasanın tüm gücüyle uygulanacağını da ikaz ettiler.
Bu karar Rahip Paul Maisson, Üstadı Muhterem [3] Thomas Weir, ve Thomas Watt, John Brown, Henry Tailzeifer, Adam Walker Ustalar [4] ile yukarıda sözü edilen George Patoun’un huzurlarında alındı.
Tersimatı imzalayanlar: Yazıcı[5] Adam Gibson, Rahip Paul Maisson ve Üstadı Muhterem Thomas Weir. Üstadı Muhterem Thomas Weir imzasının yanma mühürünü (Mark) de basmıştı.
[1] Cowan: loca defterinde kaydı bulunmayan haricî işçi veya çırak.
[2] Deacon: muhakkik
[3] Warden: günümüzde Nâzır, zamanında Üstadı Muhterem.
[4] Masters: ustalar
[5] Clerk: sekreter, yazıcı
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 45